miércoles, 11 de febrero de 2009

O PRONOME PERSOAL

Os pronomes son formas gramaticais que poden desempeñar as mesmas funcións sintácticas cós substantivos. Ademais da flexión de xénero e número, presentan a de persoa. Para o seu estudo clasificaremos as formas do pronome en tónicas e átonas.


FORMAS TÓNICAS

Número

Persoa

Suxeito

Formas oblicuas

Libres

Ligadas

Non refl.

Refl.

Non refl.

Refl.

Singular

eu

min

comigo

ti

contigo


el, ela

si


consigo

Plural

nós/nosoutros, -as

connosco

vós/vosoutros, -as

convosco

eles, elas

si


consigo


A forma EU emprégase sempre cando é suxeito. Despois de preposición ou de partícula comparativa empregamos a forma MIN para a 1ª persoa, excepto coa preposición CON, que usaremos COMIGO.

As formas nós/nosoutros e vós/vosoutros non son absolutamente sinónimos, hai un matiz que as diferenza. NÓS e VÓS sinalan un grupo amplo, sen delimitar, mentres que NOSOUTROS e VOSOUTROS son plurais excluíntes, que se refiren a grupos moi determinados. Ante calquera dúbida é mellor empregar NÓS e VÓS, que serven para todos os casos.

Para a segunda persoa temos tamén unhas formas de cortesía: VOSTEDE e VOSTEDES, que esixen verbo en terceira persoa de singular ou plural respectivamente.

As formas de 3ª persoa EL, ELA, ELES, ELAS, contraen coas preposicións DE e EN:



el

ela

eles

elas

de

del

dela

deles

delas

en

nel

nela

neles

nelas


FORMAS ÁTONAS

NÚMERO

PERSOA E XÉNERO

NON REFLEXIVO

REFLEXIVO

OBX. IND.

OBX. DIR.

SING.

me

che

te


MASC.

lle

o, lo, no

se

FEM.


a, la, na


PLURAL

nos

vos

MASC.

lles

os,los,nos

se

FEM.


as,las,nas



ME é a única forma do pronome persoal átono de primeira persoa do singular. Pode ser polo tanto obxecto directo e indirecto. Sen embargo para a 2ª persoa temos dúas formas: TE para designar o obxecto directo e CHE o indirecto. Exemplos: Vinte onte na praia. (O.D.); Tróuxoche un bo regalo.(O.I.).

As formas de terceira persoa de Obxecto Directo O, LO, NO ( cos seus correspondentes femininos e plurais ) son variantes combinatorias, de xeito que cada unha delas aparece nuns determinados contextos:
1- As formas –NO, -NA, -NOS, -NAS empréganse tralas formas verbais rematadas en ditongo
2- As formas –LO, -LA, -LOS, -LAS úsanse cando o pronome vai enclítico tras unha forma verbal rematada en –r ou –s e tralo adverbio interrogativo U
3- En todos os demais casos as formas a empregar son: -O, -A, -OS, -AS.


CONCORRENCIA DAS FORMAS ÁTONAS



Cando nunha frase concorren dous pronomes átonos, sempre vai primeiro o de O.I. e despois o de O.D., formando unha soa palabra nos seguintes casos:


o/lo

a/la

os/los

as/las

me

mo

ma

mos

mas

che

cho

cha

chos

chas

Lle

llo

lla

llos

llas

nos

nolo

nola

nolos

nolas

vos

volo

vola

volos

volas

lles

llelo

llela

llelos

llelas



->Valores de SE (me,te,se,nos,vos,se).

- Reflexivo: é complemento directo. A acción que realiza o suxeito recae sobre el mesmo. O can lámbese. Pode ser nalgún caso complemento indirecto: preguntouse a razón diso.

- Recíproco: con suxeito múltiple. A acción que realiza cada un recae sobre os demais. Antón e Helena quérense. Írea e Sara mándanse SMS.
- Compoñente verbal: en verbos que esixen o pronome, forma parte do verbo. Raquel queixouse da cabeza.
- Na pasiva reflexa, impersoal. Aínda non se recolleu o millo.

->Colocación do pronome átono na frase:

a.- En oracións subordinadas: antes do verbo
b.- Non subordinadas afirmativas: despois do verbo.

Vai antes do verbo:

1. Oracións desiderativas e enfáticas. Para salientar a palabra que precede ao verbo.
2. Oracións introducidas por partícula interrogativa/exclamativa.
3. Se ao verbo precede un negativo
4.Se ao verbo precede: alguén, todos, calquera....
5. Se ao verbo precede: case, ata, disque, eis, mesmo, seica, velaí, aínda, axiña, sempre, só, tamén, ben, cedo, tarde, mal, moito, talvez, quizais, incluso,unicamente, seguramente, xa, deseguida, rapidamente, pouco, bastante, demasiado, menos, máis, velaquí, velaí...
Por regra xeral, con todo, pouco, demasiado, tanto...que, alguén, algo, ninguén, nada, calquera, propio, ambos, etc. o pronome anteponse ao verbo......

* Cos infinitivos: se o infinitivo é suxeito, predicado nominal ou aposto, o pronome vai despois. No resto dos casos pode ir antes ou despois, mesmo se pode intercalar entre o infinitivo e unha preposición/conxunción que o rexe.

* Cos xerundios
: se é núcleo verbal, o pronome vai despois; no resto dos casos antes ou despois.

*Colocación nas perífrases.
*Polo xeral o pronome irá posposto ao verbo auxiliar.
*Antepoñerémolo nos casos que vimos antes.
*Cando hai unha perífrase de participio a única maneira na colocación do pronome átono é a posposición
*Cando temos unha perífrase de infinitivo ou de xerundio o pronome pode ir co verbo auxiliar ou co auxiliado indistintamente.
*Cando a perífrase ten un nexo entre os dous verbos, o pronome tamén se pode antepor ao verbo auxiliado: Ex: Tíñao que facer; tiña que o facer; tiña que facelo
*Orde de colocación dos pronomes: Primeiro vai se, logo o pron. de solidariedade, logo o complemento indirecto e finalmente o complemento directo.

O pronome de solidariedade
O pronome de solidariedade é un trazo expresivo de frecuente uso na lingua galega. Emprégase coa intención de que o implicar o interlocutor naquilo que o predicado expresa, pretendendo a súa solidariedade, a complicidade ou, cando menos, unha aproximación afectiva que o inste a implicarse.

As formas do dativo de solidariedade son:

"che" (P2, singular).
• "vos" (P5, plural).
• "lle" (P2, singular de cortesía)
"lles" (P5, plural de cortesía).
O pronome de solidariedade singular colócase antes do persoal de obxecto indirecto, mentres que os pronomes de solidariedade de segunda persoa do plural colócanse despois do obxecto indirecto.

O dativo de interese

É un pronome que indica a persoa que intervén na acción porque dela recibe proveito ou dano. As súas formas son "me" (P1) e "nos" (P4)

No hay comentarios:

Publicar un comentario